P. Ovidius Naso, Tristia
Arthur Leslie Wheeler, Ed.

---

Quid mihi vobiscum est, infelix cura, libelli,
ingenio perii qui miser ipse meo?
cur modo damnatas repeto, mea crimina, Musas?
an semel est poenam commeruisse parum?
5carmina fecerunt, ut me cognoscere vellet
omine non fausto femina virque meo:
carmina fecerunt, ut me moresque notaret
iam demi iussa ¹ Caesar ab Arte mea.
deme mihi studium, vitae quoque crimina demes;
10acceptum refero versibus esse nocens.
hoc pretium curae vigilatorumque laborum
cepimus . ingenio est poena reperta meo.
si saperem, doctas odissem iure sorores,
numina cultori perniciosa suo.
15at nunc—tanta meo comes est insania morbo—
saxa malum refero rursus ad ista ² pedem :
scilicet ut victus repetit gladiator harenam,
et redit in tumidas naufraga puppis aquas,
forsitan ut quondam Teuthrantia regna tenenti,
20sic mihi res eadem vulnus opemque feret,
Musaque, quam movit, motam quoque leniet iram;
exorant magnos carmina saepe deos. [p. 58]
ipse quoque Ausonias Caesar matresque nurusque
carmina turrigerae dicere iussit Opi.
25iusserat et Phoebo dici, quo tempore ludos
fecit, quos aetas aspicit una semel.
his precor exemplis tua nunc, mitissime Caesar,
fiat ab ingenio mollior ira meo.
illa quidem iusta est, nec me meruisse negabo—
30non adeo nostro fugit ab ore pudor—
sed nisi peccassem, quid tu concedere posses?
materiam veniae sors tibi nostra dedit,
si, quotiens peccant homines, sua fulmina mittat
Iuppiter, exiguo tempore inermis erit;
35nunc ubi detonuit strepituque exterruit orbem,
purum discussis aera reddit aquis,
iure igitur genitorque deum rectorque vocatur,
iure capax mundus nil Iove maius habet.
tu quoque, cum patriae rector dicare paterque,
40utere more dei nomen habentis idem.
idque facis, nec te quisquam moderatius umquam
imperii potuit frena tenere sui.
tu veniam parti superatae saepe dedisti,
non concessurus quam tibi victor erat.
45divitiis etiam multos et honoribus auctos
vidi, qui tulerant in caput arma tuum;
quaeque dies bellum, belli tibi sustulit iram,
parsque simul templis utraque dona tulit;
utque tuus gaudet miles, quod vicerit hostem,
50sic victum cur se gaudeat, hostis habet,
causa mea est melior, qui nec contraria dicor
arma nec hostiles esse secutus opes. [p. 60]
per mare, per terras, per tertia numina iuro,
per te praesentem conspicuumque deum,
55hunc animum favisse tibi, vir maxime, meque,
qua sola potui, mente fuisse tuum.
optavi, peteres caelestia sidera tarde,
parsque fui turbae parva precantis idem,
et pia tura dedi pro te, cumque omnibus unus
60ipse quoque adiuvi publica vota meis.
quid referam libros, illos quoque, crimina nostra,
mille locis plenos nominis esse tui?
inspice maius opus, quod adhuc sine fine tenetur,³
in non credendos corpora versa modos:
65invenies vestri praeconia nominis illic,
invenies animi pignora multa mei.
non tua carminibus maior fit gloria, nec quo,
ut maior fiat, crescere possit, habet,
fama Iovi superest : tamen hunc sua facta referri
70et se materiam carminis esse iuvat,
cumque Gigantei memorantur proelia belli,
credibile est laetum laudibus esse suis.
te celebrant alii, quanto decet ore, tuasque
ingenio laudes uberiore canunt:
75sed tamen, ut fuso taurorum sanguine centum,
sic capitur minimo turis honore deus.
a! ferus et nobis ⁴ crudelior omnibus hostis,
delicias legit qui tibi cumque meas,
carmina ne nostris quae te venerantia libris
80iudicio ⁵ possint candidiore legi.
esse sed irato quis te mihi posset amicus?
vix tunc ipse mihi non inimicus eram. [p. 62]
cum coepit quassata domus subsidere, partes
in proclinatas omne recumbit onus,
85cunctaque fortuna rimam faciente dehiscunt,
inque ⁶ suo cladem pondere tracta ruunt.
ergo hominum quaesitum odium mihi carmine, quosque
debuit, est vultus turba secuta tuos.
at, memini, vitamque meam moresque probabas
90illo, quem dederas, praetereuntis equo.
quod si non prodest et honesti gloria nulla
redditur, at nullum crimen adeptus eram. ⁷
nec male commissa est nobis fortuna reorum Usque ⁸ decem deciens inspicienda viris.
95res quoque privatas statui sine crimine iudex,
deque mea fassa est pars quoque victa fide.
me miserum! potui, si non extrema nocerent,
iudicio tutus non semel esse tuo.
ultima me perdunt, imoque sub aequore mergit
100incolumem totiens una procella ratem.
nec mihi pars nocuit de gurgite parva, sed omnes
pressere hoc fluctus oceanusque caput,
cur aliquid vidi? cur noxia lumina feci?
cur imprudenti cognita culpa mihi?
105inscius Actaeon vidit sine veste Dianam:
praeda fuit canibus non minus ille suis.
scilicet in superis etiam fortuna luenda est,
nec veniam laeso numine casus habet,
illa nostra die, qua me malus abstulit error,
110parva quidem periit, sed sine labe domus: [p. 64]
sic quoque parva tamen, patrio dicatur ut aevo
clara nec ullius nobilitate minor,
et neque divitiis nec paupertate notanda,
unde sit in neutrum conspiciendus eques.
115sit ⁹ quoque nostra domus vel censu parva vel ortu,¹⁰
ingenio certe non latet illa meo,
quo videar quamvis nimium iuvenaliter usus,
grande tamen toto nomen ab orbe fero,
turbaque doctorum Nasonem novit et audet
120non fastiditis adnumerare viris.
corruit haec igitur Musis accepta, sub uno
sed non exiguo crimine lapsa domus:
atque ea sic lapsa est, ut surgere, si modo laesi
ematuruerit Caesaris ira, queat,
125cuius in eventu poenae clementia tanta est,
venerit ut nostro lenior illa metu.
vita data est, citraque necem tua constitit ira,
o princeps parce viribus use tuis!
insuper accedunt, te non adimente, paternae,
130tamquam vita parum muneris esset, opes.
nec mea decreto damnasti facta senatus,
nec mea selecto iudice iussa fuga est.
tristibus invectus verbis—ita principe dignum—
ultus es offensas, ut decet, ipse tuas.
135adde quod edictum, quamvis immite minaxque,
attamen in poenae nomine lene fuit;
quippe relegatus, non exul, dicor in illo,
privaque fortunae sunt ibi verba meae.
nulla quidem sano gravior mentisque potenti
140poena est, quam tanto displicuisse viro; [p. 66]
sed solet interdum fieri placabile numen:
nube solet pulsa candidus ire dies.
vidi ego pampineis oneratam vitibus ulmum,
quae fuerat saevi fulmine tacta Iovis.
145ipse licet sperare vetes, sperabimus usque ¹¹;
hoc unum fieri te prohibente potest,
spes mihi magna subit, eum te, mitissime princeps,
spes mihi, respicio cum mea facta, cadit.
ac veluti ventis agitantibus aera non est
150aequalis rabies continuusque furor,
sed modo subsidunt intermissique silescunt,
vimque putes illos deposuisse suam:
sic abeunt redeuntque mei variantque timores,
et spem placandi dantque negantque tui.
155per superos igitur, qui dant tibi longa dabuntque
tempora, Romanum si modo nomen amant,
per patriam, quae te tuta et secura parente est,
cuius, ut in populo, pars ego nuper eram,
sic tibi, quem semper factis animoque mereris,
160reddatur gratae debitus urbis amor;
Livia sic tecum sociales compleat annos,
quae, nisi te, nullo coniuge digna fuit,
quae si non esset, caelebs te vita deceret,
nullaque, cui posses esse maritus, erat;
165sospite sit tecum ¹² natus quoque sospes, et olim
imperium regat hoc cum seniore senex;
ut faciuntque tui, sidus iuvenale, nepotes,
per tua perque sui facta parentis eant;
sic adsueta tuis semper Victoria castris
170nunc quoque se praestet notaque signa petat, [p. 68]
Ausoniumque ducem solitis circumvolet alis,
ponat et in nitida laurea serta coma,
per quem bella geris, cuius nunc corpore pugnas,
auspicium cui das grande deosque tuos,
175dimidioque tui praesens es et aspicis ¹³ urbem,
dimidio procul es saevaque bella geris;
hic tibi sic redeat superato victor ab hoste,
inque coronatis fulgeat altus equis,—
parce, precor, fulmenque tuum, fera tela, reconde,
180heu nimium misero cognita tela mihi!
parce, pater patriae, nec nominis inmemor huius
olim placandi spem mihi tolle tui
non precor ut redeam, quamvis maiora petitis
credibile est magnos saepe dedisse deos;
185mitius exilium si das propiusque roganti,
pars erit ex poena magna levata mea.
ultima perpetior medios eiectus in hostes,
nec quisquam patria longius exul abest,
solus ad egressus missus septemplicis Histri
190Parrhasiae gelido virginis axe premor—
Ciziges et Colchi Tereteaque ¹⁴ turba Getaeque
Danuvii mediis vix prohibentur aquis—
cumque alii causa tibi sint graviore fugati,
ulterior nulli, quam mihi, terra data est.
195longius hac nihil est, nisi tantum frigus
et hostes, et maris adstricto quae coit unda gelu.
hactenus Euxini pars est Romana sinistri:
proxima Basternae Sauromataeque tenent. [p. 70]
haec est Ausonio sub iure novissima vixque
200haeret in imperii margine terra tui.
unde precor supplex ut nos in tuta releges,
ne sit cum patria pax quoque adempta mihi,
ne timeam gentes, quas non bene summovet Hister,
neve tuus possim civis ab hoste capi.
205fas prohibet Latio quemquam de sanguine natum
Caesaribus salvis barbara vincla pati.
perdiderint cum me duo crimina, carmen et error,
alterius facti culpa silenda milli'.
nam non sum tanti, renovem ut tua vulnera. Caesar,
210quem nimio plus est indoluisse semel.
altera pars superest, qua turpi carmine factus
arguor obsceni doctor adulterii,
fas ergo est aliqua caelestia pectora falli,
et sunt notitia multa minora tua;
215utque deos caelumque simul sublime tuenti
non vacat exiguis rebus adesse Iovi,
de te pendentem sic dum circumspicis orbem,
effugiunt curas inferiora tuas.
scilicet imperii princeps statione relicta
220imparibus legeres carmina facta modis?
non ea te moles Romani nominis urguet,
inque tuis umeris tam leve fertur onus,
lusibus ut possis advertere numen ineptis,
excutiasque oculis otia nostra tuis.
225nunc tibi Pannonia est, nunc Illyris ora domanda,
Raeticanunc praebent Thraciaque arma metum,
nunc petit Armenius pacem, nunc porrigit arcus
Parthus eques timida captaque signa manu, [p. 72]
nunc te prole tua iuvenem Germania sentit,
230bellaque pro magno Caesare Caesar obit;
denique, ut in tanto, quantum non extitit umquam,
corpore pars nulla est, quae labet, imperii.
urbs quoque te et legum lassat tutela tuarum
et morum, similes quos cupis esse tuis.
235nec ¹⁵ tibi contingunt, quae gentibus otia praestas,
bellaque cum multis inrequieta geris,
mirer in hoc igitur tantarum pondere rerum
te numquam nostros evoluisse iocos?
at si, quod mallem, vacuum tibi forte ¹⁶ fuisset,
240nullum legisses crimen in Arte mea.
illa quidem fateor frontis non esse severae
scripta, nec a tanto principe digna legi:
non tamen idcirco legum contraria iussis
sunt ea Romanas erudiuntque nurus.
245neve, quibus scribam, possis dubitare, libellos,
quattuor hos versus e tribus unus habet :
este procul, vittae tenues, insigne pudoris,
quaeque tegis medios instita longa pedes!
nil nisi legitimum concessitque furta canemus,
250inque meo nullum carmine crimen erit.
ecquid ab hac omnes rigide summovimus Arte,
quas stola contingi vittaque sumpta vetat?
at matrona potest alienis artibus uti, quodque ¹⁷ trahat, quamvis non doceatur, habet.
255nil igitur matrona legat, quia carmine ab omni
ad delinquendum doctior esse potest. [p. 74]
quodcumque attigerit, siqua est studiosa sinistri,
ad vitium mores instruet inde suos.
sumpserit Annales—nihil est hirsutius illis—
260facta sit unde parens Ilia, nempe leget,
sumpserit Aeneadum genetrix ubi prima, requiret,
Aeneadum genetrix unde sit alma Venus.
persequar inferius, modo si licet ordine ferri,
posse nocere animis carminis omne genus.
265non tamen idcirco crimen liber omnis habebit :
nil prodest, quod non laedere possit idem.
igne quid utilius? siquis tamen urere tecta
comparat, audaces instruit igne manus.
eripit interdum, modo dat medicina salutem,
270quaeque iuvet, monstrat, quaeque sit herba nocens.
et latro et cautus praecingitur ense viator;
ille sed insidias, hic sibi portat opem.
discitur innocuas ut agat facundia causas;
protegit haec sontes, inmeritosque premit.
275sic igitur carmen, recta si mente legatur,
constabit nulli posse nocere meum.
‘ at quasdam vitio.’ quicumque hoc concipit, errat,
et nimium scriptis arrogat ille meis.
ut tamen hoc fatear, ludi quoque semina praebent
280nequitiae: tolli tota theatra iube!
peccandi causam multis quam ¹⁸ saepe dederunt.
Martia cum durum sternit harena solum!
tollatur Circus! non tuta licentia Circi est.
hic sedet ignoto iuncta puella viro. [p. 76]
285cum quaedam spatientur in hoc, ¹⁹ ut amator eodem ²⁰
conveniat, quare porticus ulla patet .
quis locus est templis augustior? haec quoque vitet,
in culpam siqua est ingeniosa suam.
cum steterit Iovis aede, Iovis succurret in aede
290quam multas matres fecerit ille deus.
proxima adoranti Iunonis templa subibit,
paelicibus multis hanc doluisse deam.
Pallade conspecta, natum de crimine virgo
sustulerit quare, quaeret, Erichthonium.
295venerit in magni templum, tua munera, Martis,
stat Venus Ultori iuncta, vir ²¹ ante fores.
Isidis aede sedens, cur hanc Saturnia, quaeret,
egerit Ionio Bosphorioque mari.
in Venerem Anchises, in Lunam Latmius heros,
300in Cererem Iasion, qui referatur, erit.
omnia perversae possunt corrumpere mentes;
stant tamen illa suis omnia tuta locis,
et procul a scripta solis meretricibus Arte
summovet ingenuas pagina prima manus.
305 quaecumque erupit, qua non sinit ire sacerdos,
protinus huic ²² dempti criminis ipsa rea est.
nec tamen est facinus versus evolvere mollis;
multa licet castae non facienda legant.
saepe supercilii nudas matrona severi
310et veneris stantis ad genus omne videt,
corpora Vestales oculi meretricia cernunt,
nec domino poenae res ea causa fuit. [p. 78]
at cur in nostra nimia est lascivia Musa,
curve meus cuiquam suadet amare liber?
315nil nisi peccatum manifestaque culpa fatenda est:
paenitet ingenii iudiciique mei.
cur non Argolicis potius quae concidit armis
vexata est iterum carmine Troia meo?
cur tacui Thebas et vulnera mutua fratrum,
320et septem portas, sub duce quamque suo?
nec mihi materiam bellatrix Roma negabat,
et pius est patriae facta referre labor.
denique cum meritis impleveris omnia, Caesar,
pars mihi de multis una canenda fuit,
325utque trahunt oculos radiantia lumina solis,
traxissent animum sic tua facta meum.
arguor iumento, tenuis mihi campus aratur;
illud erat magnae fertilitatis opus.
non ideo debet pelago se credere, siqua
330audet in exiguo ludere cumba lacu.
forsan—et hoc dubitem—numeris levioribus aptus
sim satis, in parvos sufficiamque modos:
at si me iubeas domitos Iovis igne Gigantes
dicere, conantem debilitabit onus
335divitis ingenii est immania Caesaris acta
condere, materia ne superetur opus.
et tamen ausus eram; sed detrectare videbar,
quodque nefas, damno viribus esse tuis.
ad leve rursus opus, iuvenalia carmina, veni,
340et falso movi pectus amore meum.
non equidem vellem, sed me mea fata trahebant,
inque meas poenas ingeniosus eram.
ei mihi, quod didici! cur me docuere parentes
litteraque est oculos ulla morata meos? [p. 80]
345haec tibi me invisum lascivia fecit, ob artes,
quis ratus es vetitos sollicitare toros.
sed neque me nuptae didicerunt furta magistro,
quodque parum novit, nemo docere potest,
sic ego delicias et mollia carmina feci,
350strinxerit ut nomen fabula nulla meum.
nec quisquam est adeo media de plebe maritus,
ut dubius vitio sit pater ille meo,
crede mihi, distant mores a carmine nostro—
vita verecunda est, Musa iocosa mea—
355magnaque pars mendax operum est et ficta meorum:
plus sibi permisit compositore suo.
nec liber indicium est animi, sed honesta voluntas ²³
plurima mulcendis auribus apta ferens. ²⁴
Accius esset atrox, conviva Terentius esset,
360essent pugnaces qui fera bella canunt.
denique composui teneros non solus amores:
composito poenas solus amore dedi.
quid, nisi cum multo Venerem confundere vino
praecepit lyrici Teia Musa senis?
365Lesbia quid docuit Sappho, nisi amare, puellas?
tuta tamen Sappho, tutus et ille fuit.
nec tibi, Battiade, nocuit, quod saepe legenti
delicias versu fassus es ipse tuas.
fabula iucundi nulla est sine amore Menandri,
370et solet hic pueris virginibusque legi.
Ilias ipsa quid est aliud nisi adultera, de qua
inter amatorem pugna virumque fuit?
quid prius est illi flamma Briseidos, utque
fecerit iratos rapta puella duces? [p. 82]
375aut quid Odyssea est nisi femina propter amorem,
dum vir abest, multis una petita procis?
quis nisi Maeonides, Venerem Martemque ligatos
narrat, in obsceno corpora prensa toro?.
unde nisi indicio magni sciremus Homeri
380hospitis igne duas incaluisse- deas?
omne genus scripti gravitate tragoedia vinci .
haec quoque materiam semper amoris habet,
num quid ²⁵ in Hippolyto, nisi caecae flamma novercae?
nobilis est Canace fratris amore sui.
385quid? non Tantalides, agitante Cupidine currus,
Pisaeam Phrygiis vexit eburnus equis?
tingueret ut ferrum natorum sanguine mater,
concitus a laeso
fecit amore dolor, fecit amor subitas volucres cum paelice regem,
390quaeque suum luget nunc quoque mater Ityn.
si non Aëropen frater sceleratus amasset,
aversos Solis non legeremus equos.
impia nec tragicos tetigisset Scylla cothurnos,
ni patrium crinem desecuisset amor.
395qui legis Electran et egentem mentis Oresten, ²⁶
Aegisthi crimen Tyndaridosque legis.
nam quid de tetrico referam domitore Chimaerae,
quem leto fallax hospita paene dedit?
quid loquar Hermionen, quid te, Schoeneïa virgo,
400teque, Mycenaeo Phoebas amata duci. [p. 84]
quid Danaen Danaesque nurum matremque Lyaei
Haemonaque et noctes cui coiere duae?
quid Peliae generum, quid Thesea, quique ²⁷ Pelasgum
Iliacam tetigit de rate primus humum?
405huc Iole Pyrrhique parens, huc Herculis uxor,
huc accedat Hylas Iliacusque puer.
tempore deficiar, tragicos si persequar ignes,
vixque meus capiet nomina nuda Uber.
est et in obscenos commixta ²⁸ tragoedia risus,
410multaque praeteriti verba pudoris habet;
nec nocet auctori, mollem qui fecit Achillem,
infregisse suis fortia facta modis,
iunxit Aristides Milesia crimina secum,
pulsus Aristides nec tamen urbe sua est.
415nec qui descripsit corrumpi semina matrum,
Eubius, impurae conditor historiae,
nec qui composuit nuper Sybaritica, fugit,
nec qui concubitus non tacuere suos.
suntque ea doctorum monumentis mixta ²⁹ virorum,
420muneribusque ducum publica facta patent.
neve peregrinis tantum defendar ab armis,
et Romanus habet multa iocosa liber,
utque suo Martem cecinit gravis
Ennius ore—Ennius ingenio maximus, arte rudis—
425explicat ut causas rapidi Lucretius ignis,
casurumque triplex vaticinatur opus, [p. 86]
sic sua lascivo cantata est saepe Catullo
femina, cui falsum Lesbia nomen erat;
nec contentus ea, multos vulgavit amores,
430in quibus ipse suum fassus adulterium est.
par fuit exigui similisque licentia Calvi,
detexit variis qui sua furta ³⁰ modis,
quid referam Ticidae, quid Memmi carmen, apud quos
rebus adest nomen nominibusque pudor?
435Cinna quoque his comes est, Cinnaque procacior Anser,
et leve Cornifiei parque Catonis opus.
et quorum libris modo dissimulata Perillae, ³¹
nomine, nunc legitur dicta, Metelle, tuo.
is quoque, Phasiacas Argon qui duxit in undas,
440 non potuit Veneris furta tacere suae.
nec minus Hortensi, nec sunt minus improba Servi
carmina, quis dubitet nomina Planta sequi?
vertit Aristiden Sisenna, nec obfuit illi
historiae turpis inseruisse iocos.
445non fuit opprobrio celebrasse Lycorida Gallo,
sed linguam nimio non tenuisse mero.
credere iuranti durum putat esse Tibullus,
sic etiam de se quod neget illa viro.
fallere custodes idem ³² docuisse fatetur,
450seque sua miserum nunc ait arte premi.
saepe, velut gemmam dominae signumve probaret,
per causam meminit se tetigisse manum; [p. 88]
utque refert, digitis saepe est nutuque locutus,
et tacitam mensae duxit in orbe notam
455et quibus e sucis abeat de corpore livor,
impresso fieri qui solet ore, docet:
denique ab incauto nimium petit ille marito,
se quoque uti servet, peccet ut illa minus,
scit, cui latretur, cum solus obambulet, ipsas ³³
460cur ³⁴ totiens clausas exercet ante fores,
multaque dat furti talis praecepta docetque
qua nuptae possint fallere ab arte viros,
non fuit hoc illi fraudi, legiturque Tibullus
et placet, et iam te principe notus erat.
465invenies eadem blandi praecepta Properti:
destrictus minima nec tamen ille nota est.
his ego successi, quoniam praestantia candor
nomina vivorum dissimulare iubet,
non timui, fateor, ne, qua tot iere carinae,
470naufraga servatis omnibus una foret.
sunt aliis scriptae, quibus alea luditur, artes:—
hoc est ad nostros non leve crimen avos——
quid valeant tali, quo possis plurima iactu [p. 90]
figere,³⁵ damnosos effugiasque canes;
475tessera quos habeat numeros, distante vocato
mittere quo deceat, quo dare missa modo;
discolor ut recto grassetur limite miles,
eum medius gemino calculus hoste perit,
ut bellare ³⁶ sequens ³⁷ sciat et revocare priorem,
480nec tuto fugiens incomitatus eat,
parva sit ut ternis ³⁸ instructa tabella lapillis,
in qua vicisse est continuasse suos,
quique alii lusus—neque enim nunc persequar omnes—
perdere, rem caram, tempora nostra solent. [p. 92]
485ecce canit formas alius laetusque pilarum,
hic artem nandi praecipit, ille trochi.
composita est aliis fucandi cura coloris,
hic epulis leges hospitioque dedit;
alter humum, de qua fingantur pocula, monstrat,
490quaeque, docet, liquido testa sit apta mero.
talia luduntur fumoso mense Decembri,
quae damno nulli composuisse fuit.
his ego deceptus non tristia carmina feci,
sed tristis nostros poena secuta iocos.
495denique nec video tot de scribentibus unum,
quem sua perdiderit Musa; repertus ego.
quid, si scripsissem mimos obscena iocantes,
qui semper vetiti ³⁹ crimen amoris habent,
in quibus assidue cultus procedit adulter,
500verbaque dat stulto callida nupta viro?
nubilis hos virgo matronaque virque puerque
spectat, et ex magna parte senatus adest,
nec satis incestis temerari vocibus aures;
adsuescunt oculi multa pudenda pati;
505cumque fefellit amans aliqua novitate maritum,
plauditur et magno palma favore datur; quodque ⁴⁰ minus prodest, scaena ⁴¹ est lucrosa poetae,
tantaque non parvo crimina praetor emit.
inspice ludorum sumptus, Auguste, tuorum:
510empta tibi magno talia multa leges.
haec tu spectasti spectandaque saepe dedisti
maiestas adeo comis ubique tua est— [p. 94]
luminibusque tuis, totus quibus utitur orbis,
scaenica vidisti lentus adulteria.
515scribere si fas est imitantes turpia mimos,
materiae minor est debita poena meae.
an genus hoc scripti faciunt sua pulpita tutum,
quodque licet, mimis scaena licere dedit?
et mea sunt populo saltata poemata saepe,
520saepe oculos etiam detinuere tuos.
scilicet in domibus nostris ⁴² ut prisca virorum
artificis fulgent corpora picta manu,
sic quae concubitus varios venerisque figuras
exprimat, est aliquo parva tabella loco.
525utque sedet vultu fassus Telamonius iram,
inque oculis facinus barbara mater habet,
sic madidos siccat digitis Venus uda capillos,
et modo maternis tecta videtur aquis,
bella sonant alii telis instructa eruditis,
530parsque tui generis, pars tua facta canunt,
invida me spatio natura coercuit arto,
ingenio vires exiguasque dedit,
et tamen ille tuae felix Aeneidos auctor
contulit in Tyrios arma virumque toros,
535nec legitur pars ulla magis de corpore toto,
quam non legitimo foedere iunctus amor.
Phyllidis hic idem teneraeque Amaiyllidis ignes
bucolicis iuvenis luserat ante modis,
nos quoque iam pridem scripto peccavimus isto:
540supplicium patitur non nova culpa novum;
carminaque edideram, cum te delicta notantem
praeterii totiens inreprehensus ⁴³ eques. [p. 96]
ergo quae iuvenis mihi non nocitura putavi
scripta parum prudens, nunc nocuere seni.
545sera redundavit veteris vindicta libelli,
distat et a meriti tempore poena sui.
ne tamen omne meum credas opus esse remissum..
saepe dedi nostrae grandia vela rati.
sex ego Pastorum scripsi totidemque libellos,
550cumque suo finem mense volumen habet,
idque tuo nuper scriptum sub nomine. Caesar,
et tibi sacratum sors mea rupit opus;
et dedimus tragicis scriptum regale cothurnis,
quaeque gravis debet verba cothurnus habet,
555dictaque sunt nobis, quamvis manus ultima coeptis
defuit, in facies corpora versa novas,
atque utinam revoces animum paulisper ab ira,
et vacuo iubeas hinc tibi pauca legi?
pauca, quibus prima surgens ab origine mundi
560in tua deduxi tempora. Caesar, opus!
aspicies, quantum dederis mihi pectoris ipse,
quoque favore animi teque tuosque canam,
non ego mordaci destrinxi carmine quemquam.
nec meus ullius crimina versus habet,
565candidus a salibus suffusis felle refugi:
nulla venenato littera mixta ioco est.
inter tot populi, tot scriptis, milia nostri,
quem mea Calliope laeserit, unus ero.
non igitur nostris ullum gaudere Quiritem
570auguror, at multos indoluisse malis;
nec mihi credibile est, quemquam insultasse iacenti
gratia candori si qua relata meo est. [p. 98]
his, precor, atque aliis possint tua numina flecti,
o pater, o patriae cura salusque tuae!
575non ut in Ausoniam redeam, nisi forsitan olim,
cum longo poenae tempore victus eris;
tutius exilium pauloque quietius oro,
ut par delicto sit mea poena suo.